اثرات بیولوژیک اسانس‌ها و عصاره‌ها
هانیه محسنی فاضل؛ حمید دهقان زاده؛ کریم نوزاد نمینی؛ حسین حسینی؛ حسین زینلی
چکیده
سابقه و هدف: تاج‌خروس (Amaranthus retroflexus L.) یکی از مهمترین علف‌های هرز جهان و از نظر میزان خسارت وارده بر گیاهان زراعی سومین علف هرز غالب دولپه‌ای در سطح جهان است. کاهش مصرف علف‌کش‌های شیمیایی از طریق جایگزینی روش‌های غیر شیمیایی در مدیریت پایدار کشاورزی توصیه می‌شود و استفاده از تأثیر دگرآسیبی گیاهان یکی از این روش‌هاست. از سویی، حساسیت ...
بیشتر
سابقه و هدف: تاج‌خروس (Amaranthus retroflexus L.) یکی از مهمترین علف‌های هرز جهان و از نظر میزان خسارت وارده بر گیاهان زراعی سومین علف هرز غالب دولپه‌ای در سطح جهان است. کاهش مصرف علف‌کش‌های شیمیایی از طریق جایگزینی روش‌های غیر شیمیایی در مدیریت پایدار کشاورزی توصیه می‌شود و استفاده از تأثیر دگرآسیبی گیاهان یکی از این روش‌هاست. از سویی، حساسیت گیاهان در مراحل مختلف رشد به دگرآسیبی متفاوت می‌باشد.مواد و روش‌ها: به منظور بررسی اثرهای دگرآسیبی عصاره آبی و اتانولی اندام‌های هوایی اکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh.) بر مراحل رشدی گیاه هرز تاج‌خروس (Amaranthus retroflexus)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه شرکت باریج اسانس کاشان انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل عصاره آبی و اتانولی اکالیپتوس در سه غلظت 50، 75 و 100 درصد و سه تیمار شاهد شامل 4،2- دی‌کلروفنوکسی‌استیک‌اسید (توفوردی) با غلظت 2 در هزار، آب مقطر و الکل 70% بود. تیمارها در سه مرحله پنج برگی، هفت برگی و ساقه‌دهی بر روی گیاهان اعمال شدند. اندازه‌گیری صفات مورد مطالعه در هر سه مرحله رشد یک هفته بعد از اعمال تیمار انجام شد. برای اندازه‌گیری صفات، 10 بوته از گلدان به‌صورت تصادفی انتخاب شد. صفات مورد بررسی شامل طول و عرض برگ، وزن تر و خشک برگ‌های بوته، وزن تر و خشک ساقه، طول ساقه، طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه، وزن تر و خشک کل بوته و نسبت اندام‌های هوایی به ریشه بود. برای اندازه‌گیری طول و عرض برگ، طول ریشه و ساقه از خط‌کش استفاده شد. تجزیه واریانس داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارMstatc انجام گردید. در صورت معنی‌دار بودن اثر عامل آزمایشی، از آزمون LSD برای مقایسه میانگین‌ها استفاده شد.نتایج: عرض برگ، وزن تر و خشک برگ، طول ساقه، وزن تر و خشک ساقه، طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه، وزن تر و خشک کل بوته و نسبت اندام هوایی به ریشه به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر مرحله کاربرد عصاره‌ها قرار گرفت. تأثیر غلظت عصاره‌های مختلف آبی و اتانولی اکالیپتوس بر طول و عرض برگ، وزن تر و خشک برگ کل بوته، طول ساقه، وزن تر و خشک ساقه، طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه، وزن تر و خشک کل بوته و نسبت اندام هوایی به ریشه معنی‌دار بود. پاشش در مرحله ساقه‌دهی و 5 برگی به‌ترتیب دارای بیشترین و کمترین عرض برگ، طول ساقه و وزن خشک ریشه بودند. کاربرد آب مقطر در مرحله ساقه‌دهی بیشترین طول برگ (3.06 سانتی‌متر)، وزن تر و خشک برگ کل بوته (به‌ترتیب1.00 و 0.2764 گرم)، وزن تر و خشک ساقه (به‌ترتیب 1.35 و 0.393 گرم) و وزن تر و خشک کل بوته (به‌ترتیب 2.80 و 0.801 گرم) را تولید کرد. کاربرد غلظت 75 درصدی عصاره اتانولی اکالیپتوس در مرحله 5 برگی منجر به کمترین وزن تر و خشک برگ کل بوته (به‌ترتیب 0.188 و0.0521 گرم)، وزن تر و خشک ساقه (به‌ترتیب 0.303 و0.046 گرم) و وزن تر و خشک کل بوته (به‌ترتیب 0.633 و 0.1157 گرم) گردید.نتیجه‌گیری: عصاره‌های آبی و اتانولی اکالیپتوس باعث کاهش معنی‌دار شاخص‌های رشدی در علف هرز تاج‌خروس شد و تأثیر بازدارندگی آن در بیشتر صفات با کاربرد علف‌کش توفوردی اختلاف معنی‌داری نداشت. تأثیر عصاره اتانولی اکالیپتوس بر کاهش رشد تاج‌خروس بیشتر از عصاره آبی آن بود. با توجه به اینکه تقریباً همه عصاره گیاه یا به صورت الکلی یا آبی باعث کاهش معنی‌دار در رشد تاج‌خروس شده است، شاید بتوان با ترکیب کردن و کاربرد آنها به‌عنوان یک علف‌کش طبیعی یا به صورت خاکی یا برگی از فشار این علف هرز بر گیاهان زراعی کاست.
